Op 8 november 63 v.Chr. sprak Cicero in de senaat van Rome de beroemde woorden: ‘Hoe lang nog, Catilina, zul je misbruik maken van ons geduld?’ Catilina wilde volgens Cicero na een leven vol misdaden en twee mislukte campagnes voor het consulaat een coup plegen. De historicus Sallustius schreef later eveneens zeer negatief over de ‘samenzwering van Catilina’. Het doel was bereikt: Catilina was het zwarte schaap.

Catilina bleef na de oudheid model staan voor criminaliteit. Talloze voorbeelden uit Italië, de Nederlanden en Frankrijk illustreren dat. Slechts zelden kreeg hij een positieve pers, eigenlijk alleen in tijden van sociale onrust. Ook in de Verenigde Staten is Catilina als het toppunt van slechtheid opgevoerd. De Founding Fathers, grote kenners van de klassieken en bewonderaars van Cicero, waren zeer negatief over hem. Sommigen vergeleken politieke tegenstanders met Catilina. Dat doet men daar nog steeds, alleen met veel minder kennis van zaken. Zo werd Obama door republikein Ted Cruz weggezet als een Catilina en de controversiële Donald Trump eveneens, zij het op heel andere gronden. In onze Tweede Kamer meende Thierry Baudet Cicero’s beroemde openingszin ‘Hoe lang nog…’ te moeten verminken om het heersende partijkartel ‘als een Catilina’ af te serveren.

Wat is de waarde van deze veelal oppervlakkige vergelijkingen? Fik Meijer geeft antwoord.