Hij zei: ‘Hé, zit je te werken?’

Ik antwoordde: ‘Ik schrijf Moerassen.’

_ 

Ik wacht met het uitleggen van mijn boek tot anderen het mij uitleggen. Het eerst te willen uitleggen maakt dat je al meteen de betekenis ervan beperkt; want we mogen dan wel weten wat we te zeggen hebben, we weten niet of dat ook het enige is wat we zeggen. – Je zegt altijd meer dan DAT. – En mij interesseert vooral wat ik erin heb gezegd zonder het te weten, – dat aandeel van het onbewuste, dat ik het aandeel van God zou willen noemen. – Een boek betekent altijd samenwerking, en een boek is beter naarmate het aandeel van de schrijver kleiner is, er een grotere plaats voor God is ingeruimd. Laten we ervoor openstaan dat de openbaring der dingen van alle kanten kan komen; van het publiek, de openbaring van ons werk.

Als Gide zijn boek begint met een cursiefje waarin hij de betekenis ervan mede laat bepalen door de lezer, betekent dat niet alleen een breuk met de literaire traditie waarin de almachtige schrijver de lezer bij de hand neemt om hem via de rechte lijn van oorzaak en gevolg naar de betekenis te brengen, maar hij geeft daarmee de lezer ook een taak die niet eenvoudig is.