Dit boek bevat artikelen van S. Groenveld over politieke en bestuurlijke, sociale en militaire aspecten van de Tachtigjarige Oorlog, met aandacht voor de rol die religie hierin speelde. Een groot deel van de artikelen is eerder gepubliceerd, in moeilijk vindbare Nederlandse of in buitenlandse tijdschriften en bundels, de rest is nieuw. Alle teksten zijn aangepast aan de huidige stand van het onderzoek. Sommige bijdragen hebben betrekking op de eerste fase van de strijd, de ‘Nederlandse Opstand’, andere behandelen structuren of gebeurtenissen uit latere fasen of bestrijken de hele periode. Er wordt gekeken naar ontwikkelingen in verschillende regio’s binnen de Nederlanden, maar ook naar buitenlandse kwesties en er is aandacht voor de belevenissen van geheel verschillende groepen in de samenleving: edelen en burgers, plattelanders en zeevarenden. Het boek beoogt hiermee een beeld te geven van de verscheidenheid van problemen die in de Tachtigjarige Oorlog een rol speelden.

Inhoud: Ten geleide Inleiding 1 De Tachtigjarige Oorlog: een progressieve revolutie 2 Filips van Montmorency, graaf van Horn (1524-1568). Een Habsburgse edelman tussen vorstenmacht en verzet 3 Stijgende lagere adel. Van Duvenvoirde naar Wassenaer (1523-1665) 4 ‘Van vyanden und vrienden bedroevet’. De gevolgen van het beleg van Leiden voor de omgeving van de stad 5 Engeland, Sir Philip Sidney (1554-1586) en de Nederlandse Opstand 6 ‘Een Notable frontiere’. Breda en zijn regenten in het spanningsveld tussen Noord en Zuid, 1576-1610 7 Verlatinge en de erkenning van een nieuwe staat 8 De Nederlanden en de Guliks-Kleefse erfopvolging, ca. 1592-1614. Oorlogsdreiging voor en tijdens het Twaalfjarig Bestand 9 Een hinderlaag bij Brasschaat. Prins Willem II en de bevelvoering bij een eendaags gevecht, 4 september 1643 10 Frederik Hendrik en Antwerpen in 1646. Enkele onbekende, geheime documenten 11 Unie, religie, militie. Binnenlandse verhoudingen in de Republiek voor en na de Munsterse Vrede 12 Van Tachtigjarige naar Eerste Engels Oorlog. Accentverschuivingen ter zee, 1639-1652 Bronnen en literatuur Publicaties van S. Groenveld Register