Binnen de Nederlandse bestuurlijke hoofdstructuur – bestaande uit het Rijk, twaalf provincies en driehonderdnegentig gemeenten – is de laatste tientallen jaren de provincie als middenbestuur onder druk komen te staan. Enerzijds wordt geprobeerd de omvang en het takenpakket van de provincie te wijzigen, anderzijds is men steeds meer een verkapte vierde bestuurslaag in de vorm van samenwerkingsverbanden gaan gebruiken om het zogenoemde ‘regionaal gat’ tussen provincies en gemeenten te kunnen overbruggen.
Hoewel de hoofdstructuur van belang wordt geacht, wordt de uitvoering van taken die gemeenten overstijgen steeds meer gezocht in samenwerkingsverbanden in plaats van in de provincie, een bestuurslaag met een ‘bleek politiek profiel’. De provincie dreigt verstikt te raken tussen het Rijk en de opschaling van gemeenten. Van het oorspronkelijke model van Thorbecke voor de bestuurlijke hoofdstructuur lijkt in steeds mindere mate sprake te zijn. Dit beeld wordt bevestigd en versterkt door de ontwikkeling van zogenoemde metropoolregio’s.
In dit boek onderzoekt de auteur, gelet op de recent bestuurlijke ontwikkelingen, wat de toekomst is van de provincie als bestuurslaag binnen de bestuurlijke hoofdstructuur. Daartoe brengt hij de positie van de provincie als bestuurslaag tussen Rijk en gemeenten in kaart, alsmede de verschillende door de wetgever toegedichte functies, taken en bevoegdheden van de provincie. Verder bespreekt hij het ‘regionaal gat’ tussen provincies en gemeenten, de verschillende pogingen om dit te dichten en de recente bestuurlijke ontwikkelingen tussen provincies en gemeenten onder de kabinetten Rutte I en Rutte II. De auteur sluit af met enkele aanbevelingen om de provincie een perspectief te bieden.