De wetenschappelijke en publieke discussie over de politiële en justitiële samenwerking in de Europese Unie is al te zeer toegespitst op bepaalde vormen van samenwerking en wordt te vaak gevoerd aan de hand van concrete voorvallen. Hierdoor bestaat er geen goed zicht op wat er in de voorbije 25 jaar – sinds november 1993, de maand waarin het Verdrag van Maastricht in werking trad – op dit terrein werd gerealiseerd. Afgezet tegen de onsamenhangende en grotendeels geheime manier waarop vóór 1993 door politie en justitie in Europa werd samengewerkt, kan de georganiseerde en transparante manier waarop dit tegenwoordig in het kader van de Europese Unie gebeurt, revolutionair worden genoemd. 

In dit boek wordt deze vreedzame revolutie behandeld in functie van de actieprogramma’s (het Brussels Programma, het Tampere Programma, het Haags Programma en het Stockholm Programma) die bij alle belangrijke wijzigingen van de constitutionele verhoudingen in de Europese Unie werden geformuleerd: het Verdrag van Maastricht, het Verdrag van Amsterdam, het Verdrag van Nice, het Verdrag van Rome en het Verdrag van Lissabon.

Deze programmatische aanpak maakt het mogelijk om scherp duidelijk te maken wat voor een imposant stelsel van politiële en justitiële organisaties, voorzieningen en netwerken (Europol, Schengen Informatie Systeem, Eurojust, Europees aanhoudingsbevel en zo meer) langs democratische weg werd opgebouwd om de binnenlandse en buitenlandse veiligheid van de burgers van de Europese Unie te kunnen verzekeren.

In het bijzonder de problemen bij de bewaking van de binnen- en buitengrenzen en bij de bestrijding van het terrorisme tonen aan dat dit stelsel in de nabije toekomst verder moet worden uitgebouwd.

Ironisch genoeg bewijzen ook de onderhandelingen over de Brexit het grote belang van de politiële en justitiële samenwerking in de Europese Unie: het Verenigd Koninkrijk wil koste wat het kost blijven deelnemen aan cruciale onderdelen ervan.