Met slimme opsporing wordt een efficiëntere inzet van de politiële opsporingscapaciteit bedoeld, door slimme(re) keuzes te maken in het opsporingsproces. Dit boek geeft een handreiking met daarin tips voor leidinggevenden en rechercheurs gebaseerd op analyse van de uitspraken van de rechterlijke macht en op de inzichten uit de literatuur over de wijze waarop professionals in de praktijk besluiten. Het gaat om aanbevelingen als: denk procesmatig vooruit. Organiseer tijdig betrokkenheid van weeg- en stuurploeg en/of Openbaar Ministerie bij voortgangsbeslissingen. En: organiseer een kwaliteitscontrole op het verrichte onderzoek. De meest spraakmakende aanbeveling is om te overwegen met de opsporing te stoppen als er een hoofdbewijs en een steunbewijs is gevonden. Voor een veroordeling geldt dit als minimumbewijs.

Vanaf 2017 is geprobeerd deze handreiking op vijf plekken in Nederland als pilot te implementeren. De resultaten hiervan zijn in beeld gebracht door eigen observaties van het implementatieproces, evaluaties van opsporingsonderzoeken, enquêtes onder de medewerkers en een analyse van gebruikte bewijsmiddelen door de rechter. Vier van deze pilots waren uiteindelijk niet tot nauwelijks (blijvend) succesvol. De laatste pilot in 2019-2020 bij twee teams van de districtsrecherche in Noord-Holland liet echter zien dat de meeste aanbevelingen wel implementeerbaar waren.

Efficiëntere opsporing vraagt om een aantal voorwaarden: een urgentiegevoel bij de leidinggevenden, directief leiderschap en een beter en gedeeld begrip in de gehele strafrechtketen over wanneer er nu wel of niet voldoende bewijs is om iemand te veroordelen. Actief leiderschap is cruciaal omdat de intrinsieke motivatie om efficiënter te werken bij politieprofessionals en officieren van justitie meestal ontbreekt. Zij zoeken elk onderzoek het liefste tot de bodem uit, zonder daarbij oog te hebben voor de efficiency.