Het verhaal van Jo Willebrands is dat van een Nederlander die tijdens de Koude Oorlog doordrong tot ver achter het IJzeren Gordijn, vertegenwoordigers van Moskou ontmoette en in de achterkamers van de Cubaanse rakettencrisis verzeild geraakte. Van iemand die Oekraïense leiders uit de Goelag wist te krijgen en mede de hand had in de Vaticaanse diplomatie die in 1989 de Berlijnse Muur deed vallen.

Een leven in gesprek is een onvermoed stuk wereldgeschiedenis, want het belicht hoe sinds mensenheugenis gescheiden gemeenschappen de verkettering achterlieten en weer rond de tafel kwamen. Dankzij Willebrands’ bemoeienissen sprak het Vaticaan voor het in vijf eeuwen met de anglicaanse leiders in Canterbury, na tien eeuwen met de orthodoxe patriarch van Constantinopel, na vijftien eeuwen met de Koptische kerk in Egypte, en dan hebben we het nog niet over de dialoog met leiders in Moskou, Armenië en Syrië, met de oud-katholieke kerk en de protestantse wereld.

Deze biografie vertelt tegelijk het verhaal van de prille toenadering tussen wereldreligies, van schoorvoetend gesprek met de zwaar getroffen joodse gemeenschap kort na de oorlog tot bemiddeling in het Arabisch-Israëlische conflict, van het ontzenuwen van de internationale crisis rond een klooster in Auschwitz tot de aanzet voor de allereerste interreligieuze topontmoeting in Assisi.

Tussen deze bewogen verhalen door besteedt de auteur aandacht voor de Nederlandse lotgevallen van deze Utrechtse kardinaal die net geen paus werd, van de Doorbraakbeweging via het bewogen pastoraal concilie van Noordwijkerhout tot het falen van de Bijzondere Synode van 1980 en het ijskoude pausbezoek aan Nederland. De biografie weekt het beeld van deze Noord-Hollander los uit het nationale blikveld en zet hem neer als een man van mondiaal formaat. Iemand die de wereldkerk en daarmee de wereld wist te veranderen, met weinig meer dan geduld, tact en diplomatieke luisterbereidheid. Alleen al hierom is dit verhaal actueler dan ooit.

Karim Schelkens (Lier, 1977) is als biograaf en religiehistoricus verbonden aan de universiteiten van Tilburg en Leuven. Hij volgde opleidingen in teken- en schilderkunst, en na zijn academische studies in het Canadese Québec publiceerde hij een twintigtal wetenschappelijke boeken, waarvan enkele met prijzen werden bekroond. Schelkens werd in de Lage Landen bekend door zijn veelbesproken biografie van Godfried Danneels en met de uitgave van Het katholicisme in Europa. Een geschiedenis, in 2018.