Vrouwe Wereld is van voren de beminnelijkheid zelve, maar van achteren verneukt ze je, getuige een anonieme prent uit de zeventiende eeuw. In dit essay poog ik met behulp van historische en literaire voorbeelden te tonen hoe de wereld ons naait.

In het eerste deel beschrijf ik de manieren waarop de maatschappij een methodische domheid hanteert om zijn burgers onder de duim te houden. Door middel van ontgroeningen, ongeschreven regels en vrijetijdsgeweld worden we vernederd, gemangeld, afgestompt. De overheidsslogan ‘de maatschappij ben jij’ maakt duidelijk dat we uiteindelijk onszelf dwarszitten, dat is de domheid.

In het tweede deel vraag ik me af hoe de burger zich uit die dwangbuis kan bevrijden. Klassieke ideologiekritiek en kunstenaarsprotest staan machteloos. Misschien kunnen we een voorbeeld nemen aan de goddelijke tricksters, de wijze dwazen en de dwaze wijzen die de domheid onderuit halen door haar te imiteren en in zichzelf ten val brengen. Domheid is een vorm van zelfdestructie; maar de trickster weet die kern te verkeren in een kracht, de vis stulta. Hij doet een stapje terug om het ‘systeem’ pootje te haken, ‘minder om meer te bereiken’.

Laten we Vrouw Wereld daarom beurtelings tegemoet treden met een vroom gelaat omringd met bepoedere lokken of een door slangen omkringeld mombakkes. Domheid valt alleen met domheid te bestrijden.

Misschien moeten we in reactie op het Handorakel, kunst van de voorzichtigheid van Baltasar Gracián een kunst van de roekeloosheid ontwikkelen.